Het geheim van een goede pitch: ‘Soms moet je een beetje bluffen’
Nieuws | Op de werkvloerVoor de ene freelancer is pitchen een noodzakelijk kwaad, de ander ziet het als een sport. Maar hoe word je er handig in? In deel 2 van een drieluik over journalistieke vaardigheden vertellen freelancejournalist Laurens Bluekens (o.a. Maarten, Nieuwe Revu, Trouw), Seije Slager (chef De Verdieping bij Trouw) en adjunct-hoofdredacteur Lise Witteman (Follow The Money) hoe je groen licht krijgt voor je verhaal.
Ideeën heeft Laurens Bluekens in overvloed. Wat hij ook doet, waar hij ook is, er schieten hem onderwerpen voor verhalen te binnen. ‘Onder de douche, tijdens het hardlopen, ik ben er altijd mee bezig.’ Na jaren freelancen, voor onder meer Maarten, Nieuwe Revu, Trouw en SVDJ, weet hij steeds beter hoe hij die ideeën aan de man moet brengen. Hij heeft er zelfs lol in, zoveel dat hij sinds kort ook een cursus pitchen geeft. Daarin vertelt hij over de formule die hij zelf hanteert.
Tipje van de sluier: volgens Bluekens kun je een pitch zien als een sollicitatiebrief. ‘Net als bij solliciteren gaat het er in eerste instantie vooral om dat je de ander prikkelt. Bijvoorbeeld met een ronkende quote of een scherpe observatie. Maar houd het lekker kort.’
Uitwaaieren
Dat laatste onderschrijft Seije Slager. Als chef van Trouw-katern De Verdieping krijgt hij veel ideeën van freelancers binnen. ‘Wat mij betreft is honderd woorden de ideale lengte. Ik krijg vaak langere pitches. Misschien denken mensen dat dat nodig is, omdat er in De Verdieping achtergrondverhalen staan. Maar juist als je een langer artikel schrijft, moet je de aandacht van de lezer erbij weten te houden. Stuur je een breed uitwaaierende pitch, dan ben ik geneigd te denken dat het uiteindelijke verhaal ook zal uitwaaieren.’
Wie is de dader, wie het slachtoffer? Ik wil weten wie de bad guy is
Lise Witteman, adjunct-hoofdredacteur Follow The Money
Voor Lise Witteman, adjunct-hoofdredacteur van onderzoeksplatform Follow The Money, is het belangrijk dat een pitch specifiek en concreet is. ‘Wij krijgen vaak mails in de trant van: “ik wil graag over migratie schrijven”, of over het klimaat. Maar dat doet iedereen al! Een goed verhaal gaat over een duidelijke misstand. Wie is de dader, wie het slachtoffer? Ik wil weten wie de bad guy is.’
Wat wordt de kop?
Volgens Slager geeft een goede pitch antwoord op vier vragen. ‘Ik wil weten: wat is er aan de hand, waar zit de spanning, hoe ga je die onderzoeken en wat voor resultaat mag ik verwachten?’ In veel pitches blijven die laatste twee vragen onderbelicht, zegt hij. ‘Vaak gaat een freelancer vooral uitgebreid in op wat er boeiend is aan het onderwerp.’
Witteman: ‘Vaak hoor ik: dit is interessant, daar wil ik graag verder in duiken. Ja leuk, veel plezier, maar val mij niet lastig! Ik wil weten wat je hebt uitgezocht, wat voor verhaal het wordt. Vertel dat op een juicy manier. Wat wordt de kop?’ Slager: ‘Als je bijvoorbeeld al een expert hebt gevonden die je kan interviewen, geeft me dat vertrouwen. Of als je al kunt zeggen dat het een reportage of interview wordt.’ Al snapt hij ook dat je als freelancer nog niet je hele verhaal klaar hebt. ‘Freelancen is natuurlijk geen vetpot.’
Dat laatste weet Bluekens uit ervaring. Vandaar dat hij de noodzaak van een uitgebreide voorbereiding wat nuanceert. ‘Je kunt het je als freelancer vaak niet veroorloven om veel tijd te stoppen in het onderzoek voor een enkele pitch. Dus verdiep je al wel een beetje in je onderwerp, weet wat ongeveer de drijvende vraag achter je stuk is en waarom die journalistiek relevant is, maar zoek niet alles van tevoren uit. Pitchen is soms ook een beetje bluffen.’
Test in de kroeg
Hoe weet je of je een goed idee hebt? Witteman raadt aan om dat te testen in de kroeg. ‘Vertel een vriend over je idee en kijk hoe de ander reageert. Begint hij glazig te kijken of raakt hij enthousiast? Dat zegt al heel veel.’ Door veel te pitchen leer je steeds beter wat werkt, zegt Slager. ‘Pitchen is meer dan verkopen. Het helpt je ook om je gedachten te scherpen. Zeker als beginnende journalist kun je in een konijnenhol terechtkomen wanneer een onderwerp je interesseert. Door je pitch te formuleren, krijg je helder wat je nou echt wilt weten.’
Ik stop soms een lievelingetje tussen mijn ideeën – iets wat niet echt journalistieke relevantie heeft, maar waar ik graag over wil schrijven
Laurens Bluekens, freelance journalist
Redacties vinden het vaak belangrijk dat een onderwerp een actueel ‘haakje’ heeft. Dat geldt ook voor Trouw. Slager: ‘We zijn en blijven een krant. Een onderwerp moet een link hebben met het nu, ook in de bijlage.’ Soms is het lastig om die link te vinden, weet Bluekens. ‘Ik stuur altijd meerdere ideeën en stop er soms een lievelingetje tussen. Iets wat niet echt journalistieke relevantie heeft, maar waar ik graag over wil schrijven. Soms mag ik het dan toch maken.’ Al is die kans wel het grootst als je al een tijdje voor de opdrachtgever in kwestie werkt, zegt hij.
Frisse blik
Pitch je voor het eerst bij deze chef, dan is het sowieso spannender. Zeker wanneer je net begonnen bent en nog geen uitgebreid cv hebt. Hoe maak je dan indruk? Of je nu een starter of een oude rot in het vak bent, het gaat om je perspectief, zegt Witteman. Ook in de onderzoeksjournalistiek, een vakgebied dat lange tijd vooral bevolkt werd door meer ervaren journalisten. ‘De beste freelancers hebben een frisse blik. Toen ik in 2018 naar Brussel ging, wist ik nog niks van de EU. Dat had een voordeel: ik keek met verwondering, en daardoor stelde ik vragen die lezers ook zouden hebben. Als jij laat zien dat je interessante dingen waarneemt en de juiste vragen stelt, wil ik met je in zee. Misschien heb je nog niet zoveel schrijfervaring, maar dat is niet erg, daar zetten we wel een extra eindredacteur op.’
Ook Slager hecht veel waarde aan originaliteit. En hij vindt het handig als freelancers een specifieke niche hebben. ‘Voor veel onderwerpen hebben we vaste redacteuren, maar er zijn altijd gebieden waar we minder in gespecialiseerd zijn. Er is bijvoorbeeld een freelancer die alles weet van de ggz. Als hij met een verhaal bezig is, weet ik: het wordt goed.’
Blijven hosselen
Een bescheiden portfolio kun je voor een groot deel compenseren met een goed geschreven pitch, zegt Slager. ‘Het beste wat je kunt doen, is schrijfplezier laten zien. Zie ik verzorgde zinnen, dan is de kans een stuk groter dat ik 1500 woorden aan je durf toevertrouwen.’
Neem het niet persoonlijk als je niks hoort of een kortaf antwoord krijgt
Seije Slager, chef De Verdieping bij Trouw
Wat je kansen ook vergroot, zeggen Bluekens en Slager, is als je laat zien dat je het medium waar je pitcht goed kent. Maar hoe leer je aanvoelen wat voor verhalen ze willen hebben? Simpel, zegt Bluekens: ‘Veel lezen. Hoe meer je leest, hoe beter je leert aanvoelen waar een redactie naar op zoek is.’ En hoe langer je voor een titel werkt, hoe beter de relatie is die je met de chef hebt opgebouwd. ‘Sommige chefs gaan al mijn ideeën langs en leggen precies uit waarom wel of niet. Dat is fijn, want daar leer je van.’
Pitchen is spannend. Een afwijzing zorgt soms voor een deukje in je zelfvertrouwen. Laat je daar niet door van de wijs brengen, zegt Slager. ‘Neem het niet persoonlijk als je niks hoort, of een kortaf antwoord krijgt. Zoveel redacties, zoveel wensen.’ Bluekens: ‘Vertrouw op wat je te bieden hebt, blijf het proberen. Als je je door angst laat leiden, snijd je jezelf in de vingers. Freelancen is blijven hosselen.’ En als redactie A niet zit te wachten op je verhaal, dan misschien wel redactie B of C. ‘Voor bijna ieder idee is een markt.’ Witteman: ‘Media zitten altijd te springen om een goed verhaal.’
Over de auteur
