Het Klokhuis over journalistiek: ‘Nog relevanter nu er scheuren ontstaan in de democratie’
Nieuws | MedialandschapWanneer is iets nieuws? Wat is het verschil tussen een journalist en een juicevlogger? En waarom is persvrijheid belangrijk? Die vragen komen aan bod in de vierdelige serie Het Klokhuis over journalistiek. Er is ook een bijbehorende game, waarin kinderen een brand in een pizzeria kunnen verslaan . Eindredacteur Anneke Dorsman en redacteur Fiore Houwing vertellen waarom ze besloten dit onderwerp extra aandacht te geven.
Waarom hebben jullie ervoor gekozen om uit te pakken met dit thema?
Dorsman: ‘Soms heb je het idee: deze basisinformatie kan de wereld nu wel gebruiken bij de ontwikkelingen die er gaande zijn. Vandaar dat dit onderwerp vorig jaar januari ter sprake kwam op een redactievergadering.
Wij zijn geen actueel programma. Bij de aardbevingen in Groningen deden we daar geen verslag van, maar we hebben wel een aflevering gemaakt over hoe aardbevingen werken. Dat is informatie die je goed kan gebruiken bij ontwikkelingen in het nieuws.
De serie over journalistiek is nu nog relevanter dan toen we het onderwerp bedachten, omdat er scheuren beginnen te komen in de democratie. We lijken een beetje voor lief te nemen dat de journalistiek een pijler is van een gezonde democratie.’
Is het de eerste keer dat jullie een onderwerp uitlichten vanwege de maatschappelijke relevantie?
Dorsman: ‘Nee, dat doen we vaker. Het Klokhuis heeft veel wetenschappelijke en praktische onderwerpen, maar we hebben ook een aflevering gemaakt over armoede. En een aflevering over lichamelijke integriteit. Dat deden we omdat het in de maatschappij veel over grensoverschrijdend gedrag ging. Nogmaals, we zijn niet actueel, maar je ziet soms bewegingen in de maatschappij waarvan je voelt: het is fijn als iedereen daar gewoon basiskennis over heeft, dan kun je erover meepraten.’
Jullie doelgroep is tussen de 8 en 12 jaar. Wat weten kinderen van die leeftijd van journalistiek?
Dorsman: ‘Kinderen zien op de socials heel veel verschillende berichten voorbijkomen. Ze weten wat nieuws is, want ze kijken ook Jeugdjournaal, maar het is vaak lastig om in die stroom berichten nieuws te onderscheiden van andere berichten. En om te herkennen dat er achter nieuws een heel stelsel van afspraken zit: dat je de waarheid vertelt, bronnen zoekt, feiten checkt. Die kennis ontbreekt vaak.’
Het viel me op dat jullie daar veel nadruk op leggen: het belang van feiten.
Dorsman: ‘Als volwassenen vinden wij het allemaal heel logisch dat feiten voorop staan in de journalistiek, maar je moet het wel een keer gehoord hebben. Onze doelgroep is in de fase dat je gaat nadenken over de wereld. Dus je moet het gewoon een keer gehoord hebben, dat er überhaupt een verschil is tussen feiten en meningen.’
Hoe zorg je dat de afleveringen aansluiten bij hun belevingswereld?
Dorsman: ‘We maken Het Klokhuis altijd voor deze doelgroep, dus die kennen we gewoon heel goed. Maar als we twijfelen gaan we op bezoek op scholen, dat hebben we ook gedaan om de game te testen. En we kijken in het curriculum, daarin kunnen we precies zien wat ze op school al hebben gehad.’
Klokhuis wordt bekeken door kinderen van verschillende schoolniveaus. Hoe houd je daar rekening mee?
Houwing: ‘We hebben op de redactie veel gepraat over het taalgebruik. We gebruiken een aantal moeilijke woorden, maar niet te veel, want dan raak je kinderen een beetje kwijt. In de laatste aflevering gaat het bijvoorbeeld over persvrijheid. Dan kun je los uitleggen wat ‘pers’ is, of je legt het begrip als geheel uit. Dat laatste hebben we gedaan.’
Bij de serie hoort ook een game. Hoe ziet die eruit?
Houwing: ‘Je stapt in een 3D-wereld, waar brand is bij een pizzeria, De Knapperige Korst. Er zijn drie levels waarin je telkens een andere rol kan aannemen: journalist, juicevlogger of onderzoeksjournalist. Kies je bijvoorbeeld voor de rol van journalist, dan vraagt je redactiechef je verslag te doen van de brand en daarbij te letten op de 5 w’s en de h. Bij het interviewen van bronnen kun je telkens kiezen uit verschillende vragen. De tijd tikt, dus je wilt zo snel mogelijk je nieuwsbericht afmaken. Als je verkeerde of irrelevante vragen stelt, zoals ‘vind jij pizza Hawaii ook zo vies’, of als je een blussende brandweerman in de weg loopt, dan verspeel je tijd. Er komt trouwens nog een level bij: vanaf 9 april kun je in de game ervaren hoe het is om journalist te zijn in een land zonder persvrijheid.’
Zes kernvragen die journalisten stellen: wie, wat, waar, waarom, wanneer en hoe.
Wat is het doel van de game?
Dorsman: ‘Ik geloof er heel erg in dat als je aan de slag gaat met wat je gehoord of geleerd hebt, de leerervaring grondiger is.’
Houwing: ‘Je leert het verschil tussen bij de feiten blijven, of vragen naar meningen en niks checken. We hebben het getest bij een klas in Amsterdam, waar de kinderen het heel leuk vonden om de game te spelen. Ze hadden duidelijk door dat ze in de rol van juicevlogger iets deden wat niet helemaal oké is, en wat een beetje stiekem voelt. Ze wilden het telkens opnieuw spelen, om een hogere score te behalen of nog meer vragen te kunnen stellen.’
En wat is het doel van de lesbrief?
Dorsman: ‘Docenten vinden een onderwerp als journalistiek soms ook wel lastig, omdat ze het gevoel hebben dat ze er zelf alles van moeten weten als ze met de klas willen discussiëren. Dus geven we in de lesbrief uitleg over de afleveringen en over de game, maar ook vraag-antwoord-indicaties voor het nabespreken. Dat kan net de drempel voor de docent verlagen om ermee aan de slag te gaan.’
‘Burgerschap, waar dit onderwerp onder valt, zit op de basisschool nog niet standaard in het lesmateriaal. Dan moeten docenten vaak zelf iets verzinnen. Dus daar springen wij een beetje op in.’
Kinderen van nu hebben de hele dag door toegang tot een wereld aan media en andere content op hun telefoon. Denken jullie dat ze daardoor al op jongere leeftijd behoefte hebben om te snappen hoe media werken dan vroeger?
Dorsman: ‘Ik weet het niet. De ontwikkeling van kinderen, het moment waarop ze eraan toe zijn om over bepaalde onderwerpen na te denken, verandert niet echt. Die is nu niet zo anders dan die van kinderen vroeger. Misschien voel je als kind in deze tijd meer het belang om te snappen wat het verschil is tussen nieuws en niet-nieuws, het aanbod is overduidelijk veel groter. Maar dertig jaar geleden keken kinderen ook nieuws. Ik merk wel dat ouders zich er zorgen maken over wat kinderen allemaal zien, en dat ze mediawijsheid belangrijk vinden, maar of kinderen zelf die behoefte meer hebben weet ik niet.’
Wat hoop je dat er blijft hangen bij de kijkers?
Houwing: ‘Ik hoop vooral dat ze na het zien van Het Klokhuis over journalistiek beter onderscheid kunnen maken tussen nieuws en niet-nieuws, en dat ze inzien hoe belangrijk journalistiek is. En dat het iets is wat we als samenleving moeten koesteren.’
Dorsman: ‘Ik denk dat dat in de aflevering over onderzoeksjournalistiek heel duidelijk naar voren komt. Daarin vertellen journalisten van Investico over hun onderzoek naar waterkwaliteit, waaruit blijkt dat er nog veel bedrijven zijn die gif lozen. Als je dat ziet, denk je: wat fijn dat ze dat voor ons hebben uitgezocht. Zo hopen we te laten voelen: journalistiek kost tijd en geld en veel werk, maar hoe belangrijk is dat?!’
De serie Het Klokhuis over journalistiek is sinds 19 maart elke woensdag te zien bij Zapp op NPO3. Online zijn alle afleveringen al te bekijken. Op de website van Het Klokhuis vind je ook de game en de lesbrief.
Over de auteur
